در دل توکیو، بدون انفجار، بدون گردوغبار و بدون اخلال در زندگی شهری، برجهای عظیم بهآرامی ناپدید میشوند. آشنایی با فناوری شگفتانگیز تخریب پنهان در مهندسی مدرن.
در یکی از پرجمعیتترین و پرتراکمترین نقاط جهان، شهر توکیو، معادلهی قدیمی «ساختن سختتر از خرابکردن است» معنای جدیدی پیدا کرده. در جایی که هر ثانیه از سکوت، هر متر مربع از زمین، و هر گَرد از گردوغبار حساب و کتاب خودش را دارد، تخریب ساختمانهای بلند نمیتواند با انفجار و آوار و صدای مهیب همراه باشد. ژاپنیها اما به سبک همیشگی خودشان، به جای جنگیدن با محدودیتها، آنها را به فرصت تبدیل کردهاند: با تکنیکی به نام تخریب پنهان یا Internal Demolition System.
در این روش، ساختمان بهجای آنکه ناگهان فرو بریزد، آرامآرام از درون تهی میشود؛ مثل جسمی که از درون تحلیل میرود. اما آنچه این فرایند را ممکن میسازد، فقط تجهیزات و مهندسی نیست، بلکه یک عنصر کلیدی در موفقیت این پروژهها، چیزی است به نام پوستهی حفاظتی.
پوستهای که شهر را از تخریب پنهان میکند
تصور کنید یک سازهی غولپیکر فلزی و تلسکوپی که دور ساختمان کشیده میشود، مثل یک جلد محافظ که آسمانخراش را در آغوش میگیرد. این پوسته چیزی فراتر از داربستهای معمول است. ساخت آن نیاز به مهندسی دقیق دارد تا:
- به سازهی اصلی متصل باشد اما مستقل عمل کند؛
- قابلیت حرکت تدریجی به سمت پایین داشته باشد؛
- مقاوم در برابر باد و شرایط جوی باشد؛
- جلوی انتشار صدا، گردوغبار و نخالهها را بگیرد.
در بسیاری از پروژهها، این پوسته بهصورت ماژولار طراحی میشود و از پنلهای فلزی سبک، شبکههای غبارگیر و لایههای عایق صوتی تشکیل شده است. طراحی آن بهگونهای است که همزمان با تخریب هر طبقه، پوسته به کمک جکهای هیدرولیکی یا سیستمهای بالابر خودکار، یک طبقه پایینتر میآید و همواره محیط کاری را بسته و ایمن نگه میدارد.
فرآیند فنی تخریب پنهان؛ مرحلهبهمرحله
مرحله ۱: آمادهسازی و پوششدهی سازه
- ساخت و نصب پوستهی حفاظتی به دور ساختمان
- نصب سقف متحرک موقتی روی بام
- ایمنسازی تاسیسات و مسیرهای حمل نخاله
مرحله ۲: تخریب تدریجی از بالا به پایین
- تخریب اسکلت فلزی یا بتنآرمهی طبقهی بالایی
- برش تیرها و ستونها با دقت بالا
- مهار پایداری سازه با مهاربندهای موقتی
مرحله ۳: جابهجایی نخالهها
- انتقال مواد با بالابر یا آسانسور صنعتی
- جداسازی و بازیافت مصالح
مرحله ۴: پایین آمدن پوسته و تکرار چرخه
- پوستهی حفاظتی به کمک جکها یک طبقه پایین میآید
- چرخه تکرار میشود تا تخریب کامل گردد
تخریبِ بیسروصدا، اما آیندهساز
یکی از شاخصترین نمونههای اجرای این روش، تخریب هتل گرند پرنس آکاساکا در توکیو است. این هتل ۴۰ طبقه، در سال ۲۰۱۳ به کمک تکنیک تخریب پنهان پایین کشیده شد؛ بدون سروصدا، بدون ایجاد گردوغبار شدید، و با بیش از ۸۰٪ بازیافت مصالح. در شهری مانند توکیو، این یعنی پیروزی بزرگ مهندسی بر محدودیتهای شهری.
تخیل یا آیندهی نزدیک؟ نگاهی به تهران
حالا تصور کنید در دل تهران، در خیابان ولیعصر (عج)، جایی که همیشه شلوغ است و جای پارک حتی برای یک موتور هم پیدا نمیشود، ساختمان علاالدین قرار است تخریب شود. نه با انفجار، نه با آوارهای سنگین، بلکه با همین روش پنهان. یک پوستهی فلزی دور تا دورش بالا میرود، شهر آرام میماند، فروشگاهها تعطیل نمیشوند، گردوخاکی در کار نیست، و بهجای زخم روی صورت شهر، تنها جای خالیِ آرام یک ساختمان قدیمی باقی میماند تا آمادهی تولدی تازه شود.
این فقط یک رؤیا نیست؛ آیندهایست که اگر بخواهیم، مهندسی میتواند آن را برایمان بسازد.
در گروه مهندسی زیما، ما به دنبال همین آینده هستیم. آیندهای که در آن، مهندسی صرفاً به ساختن ختم نمیشود، بلکه به چگونگی ناپدید کردن درست و ایمن سازهها هم توجه دارد. این مقاله را با این نیت منتشر کردیم که نگاه مخاطبمان را به بخشی از مهندسی معاصر جلب کنیم که کمتر دیده میشود اما بیش از همیشه به آن نیاز داریم. چون ما باور داریم گاهی «خرابکردن» خودش هنریست، به شرطی که مثل ژاپنیها، آن را بیصدا، هوشمند و دقیق انجام دهیم.
