در شمارهی تازهی مجلهی معتبر بریتانیایی Livingetc، پنج روند اصلی که به شکلگیری خانههای سال ۲۰۲۵ در سطح جهان کمک کردهاند، تحلیل و معرفی شدهاند. این مجله که یکی از پرمخاطبترین منابع در حوزهی طراحی داخلی، معماری نوین و سبک زندگی معاصر است، با همکاری کارشناسان بینالمللی، تصویر دقیقی از نیازها و تحولات مسکن امروز ارائه داده است.
مقالهی پیشرو، بازنویسی و تفسیر تحلیلی همین گزارش است، با نگاهی ویژه به امکان پیادهسازی این ایدهها در بستر معماری و شهرسازی ایران.
در سال ۲۰۲۵، معماری خانه به مرحلهای از بلوغ رسیده که فراتر از طراحی زیباییمحور حرکت میکند و به دغدغههای سلامت، محیطزیست، روان انسان و پویایی زندگی روزمره میپردازد. این پنج روند مهم نشان میدهند که خانههای آینده باید «همافزا با زندگی» باشند، نه صرفاً مکانی برای اقامت.
۱. خانههایی برای تنفس: طراحی سلامتمحور
در این رویکرد، خانه دیگر فقط چهاردیواری امن نیست، بلکه ابزاری برای حفظ تندرستی است. معماری سلامتمحور به عواملی چون کیفیت هوای داخلی، نور طبیعی، سکوت، و حتی روانشناسی رنگها توجه دارد.
طراحان تلاش میکنند خانههایی بسازند که سیستم تهویه طبیعی داشته باشد، نورگیری مؤثر از شمال و جنوب داشته باشد، و فضای سبز داخلی بخشی از پلان باشد.
مصالح ساختمانی نیز دیگر نباید صرفاً مقاوم باشند، بلکه باید عاری از ترکیبات سمی مانند فرمالدئید یا PVC باشند. نتیجه؟ خانهای که تنفس در آن، خود نوعی درمان است.
۲. بازگشت به طبیعت: خانههای سبز و زیستپذیر
معماران امروز معتقدند که قطع رابطهی انسان با طبیعت، منشأ بسیاری از بحرانهای روانی و اجتماعی است. در پاسخ، «معماری همزیست» وارد میدان شده است.
در این سبک، گیاهان نهفقط بهعنوان تزئین بلکه بخشی از ساختار بنا هستند: نمای سبز، دیوارهای زنده، بامهای پوشیده از چمن، و حتی باغچههای کوچک خوراکی در تراسها.
علاوه بر اثرات روانی، این روند نقش مؤثری در کاهش اثرات جزیره گرمایی شهری، افزایش عایق صوتی و صرفهجویی در مصرف انرژی دارد. طراحی سبز، دیگر یک انتخاب نیست، یک ضرورت است.
۳. خانههای هوشمند و معماری کمانرژی:
مفهوم Passive House، خانهای است که با کمک طراحی هوشمند، نیاز به گرمایش یا سرمایش مکانیکی را به حداقل میرساند. این خانهها با لایههای عایق قوی، پنجرههای سهجداره و طراحی جهتدار، حرارت را در زمستان نگه میدارند و در تابستان دفع میکنند.
افزایش بهرهوری انرژی نهفقط به نفع محیطزیست، بلکه پاسخ به بحران انرژی جهانی است. در کشورهای اروپایی این خانهها تا ۹۰٪ در مصرف انرژی صرفهجویی میکنند.
در ایران، با تابستانهای گرم و زمستانهای سرد، این سبک میتواند پاسخ هوشمندانهای برای مناطق شهری و حتی روستایی باشد.
۴. معماری تطبیقپذیر: فضاهای چندمنظوره، آرامشمحور
شیوع دورکاری و سبک زندگی در این شرایط موجب شده که معماری خانه از حالت ایستا خارج شود. فضاها باید قابلیت تغییر کاربری روزانه داشته باشند.
طراحان از مبلمان تاشو، دیوارهای متحرک، و نورپردازیهای قابل تنظیم استفاده میکنند تا یک اتاق در صبح دفتر کار باشد و شب، محل استراحت یا مدیتیشن.
همچنین، در طراحی این فضاها از رنگهای ملایم، نورهای گرم، صداگیرهای آکوستیک و کفپوشهای ضد خستگی بهره گرفته میشود. آرامش، اولویت نخست است — چه در اتاق خواب، چه در فضای دنج مطالعه.
۵. حذف مرز بین درون و بیرون: خانههایی با تنفس آزاد
یکی از قدرتمندترین روندهای امروز، بازتعریف پیوند خانه با محیط بیرون است.
طراحیهایی که با درهای شیشهای بزرگ، پنجرههای از کف تا سقف، پاسیوهای نیمهمسقف و تراسهای قابل استفاده در تمام فصول، مرز بین فضاهای داخلی و خارجی را محو میکنند.
این طراحی فقط ظاهری نیست — تأثیر مستقیمی بر خلقوخو، خواب، بهرهوری و کیفیت زندگی دارد. هوای تازه، نور طبیعی، صدای پرندگان و رنگ آسمان، همه بخشی از تجربهی زندگی روزانه میشوند.
گروه مهندسی زیما بر این باور است که معماری باید آینهی نیازهای زیستی، روانی و فرهنگی مردم باشد.
ما معتقدیم شناخت جریانهای جهانی، زمینهای برای گفتوگوی حرفهای و بازاندیشی در شیوههای رایج ساختوساز در ایران فراهم میکند.البته، پیادهسازی این روندها در بستر فعلی ایران—با چالشهایی نظیر محدودیت منابع، فقدان سیاستگذاری یکپارچه، و فشارهای اقتصادی—کار سادهای نیست. اما ما امیدواریم که در سالهای آینده، معماران، توسعهدهندگان و کارفرمایان، با نگاهی آیندهنگر، به سمت طراحیهایی حرکت کنند که همزمان انسانیتر، پربازدهتر و پایدارتر باشند.
ما در زیما تلاش میکنیم تا در این مسیر، هم یادگیرنده و هم پیشبرنده باشیم. این مسیر شاید آهسته باشد، اما بهسوی ارتقاء کیفیت زندگی، در خانههای ایرانی خواهد بود.
