قدیمی‌ترین فیلم رنگی موجود از حرم مطهر امام رضا (ع) از دریچه‌ی دوربین الا مایار
این تیتر متعلق به ویدئویی ۴۰ ثانیه ایی‌ست که در چند نمای متفاوت، حرم امام رضا (ع) را در سال ۱۳۱۸، ۲ سال قبل از اشغال ایران توسط متفقین، فیلمبرداری و به صورت رنگی به تصویر کشیده است.
این تصاویر برای ما ایرانی‌ها ارزش معنوی بالایی دارد؛ الامایار (Ella Maillart) ، چون مجوز فیلمبرداری نداشته، برای گرفتن این قطعه از فیلمش دوربین را زیر لباسش پنهان کرده و شاید همین بی‌خبری آدم‌ها از ثبتِ رفتارشان، باعث شده نتیجه‌ی کارش، تصویری واقعی از روزمرگی‌های مردم را پیش چشم بیننده بگذارد؛ اثری که برای معماران، جامعه شناسان و مردم نگاران و … از زوایای متفاوتی اهمیت دارد.
تابستان ۱۴۰۲ است و این تصاویر رنگی کوتاه از حرم امام رضا (ع) بهانه‌ایی برای شناخت بیشتر زنی‌ست که ۸۳ سال پیش در تابستان 1318(1939) از ایران عبور کرده و لابلای عکس‌هایش، تصاویر درخشانی از تهران و مشهد ثبت کرده است.
الامایر ۳۶ ساله و دوستش آنماری شوارتزنباخ(Annemarie Schwarzenbach) در آستانه‌ی شروع جنگ جهانی دوم در اروپا، تصمیم به سفر به آسیا و رسیدن به مقصدشان می گیرند. آنها در این مسیر از ترکیه و ایران عبور می‌کنند و وقتی سه ماه بعد به کابل می‌رسند، متوجه می‌شوند که جنگ جهانی دوم در اروپا شروع شده است.
الامایر که در جوانی به شوروی سفر کرده و عکاسی و تصویربرداری را یادگرفته است، در سفرهای بعدی‌اش از طریق نوشتن، عکاسی و فیلمبرداری، هزینه‌ی این سفرها و کشف سرزمین‌های نو را تامین می‌کند. او در این سفر از ژنو به افغانستان هم به همراه دوستش عکاسی و فیلمبرداری می‌کند. رسیدن به افغانستان و شنیدن خبر شروع جنگ جهانی دوم همه‌ی برنامه‌های او را تغییر می‌دهد. الامایر تصمیم می‌گیرد تا زمانی که جنگ در جریان است به قاره کهن بازنگردد. او ترجیح می‌دهد راه هند را در پیش بگیرد و در جنوب مَدرَس، دور از خانواده‌اش ساکن می‌شود. او در این مدت تحت آموزش استادان روحانی خود سفری به درون را آغاز می‌کند. سفری که تا پایان عمر در او ادامه دارد. آنها وحدت جهان را به او می‌آموزند و راهنمایی‌اش می‌کنند تا با استفاده از کلماتش “سرزمین‌های ناشناخته روح خود” را کشف کند. حاصل این چند سال حضور در این فضا در مدت جنگ جهانی دوم، کتاب «سه سال در هند با گربه‌ام» است که در سال ۱۹۵۲ (۱۳۳۱) منتشر شد.
الامایر تا سی سال بعد، سفرهای فرهنگی ترتیب می‌داد و گروه‌های کوچکی از گردشگران را به بسیاری از کشورهای آسیایی می‌برد. او به همراهانش در این سفرها یادآور می‌شد که: «این سؤال را همیشه از خود بپرس که من کیستم؟ و با این تذکر همیشگی خواهی فهمید که تو نور ادراک هستی.»
۷۵ سال بعد از این سفر، فیلمی کوتاه با نام « الامایر: راه دشوار Ella Maillart: Double Journey » ساخته می‌شود. نامه‌ها، یادداشت‌های روزانه، ویدئوها و عکس‌های الامایر الهام‌بخش کارگردان آنتونیو بیگینی و ماریان لوینسکی برای ساختن این مستند است.گفتار متن این مستند بر گرفته از نامه‌های مایر به مادرش و نوشته‌های اوست.
این فیلم که در جشنواره سینما حقیقت تهران به نمایش درآمده است، فصلی جذاب در تاریخ اکتشافات قوم‌نگاری را نشان می‌دهد که تصاویری از شرق را درست در زمانی به تصویر می‌کشد که هزاران مایل دورتر، تمدن اروپایی در لبه پرتگاه قرار داشت.
نکته‌ایی که تصاویر الامایر را از دیگر قوم‌نگاران متمایز می‌کند، نگاه همدلانه‌ی او با سوژه‌هاست و روایت او از مشاهداتش که سوگیری عامدانه‌ایی ندارد.
درک الامایر از هستی، مواجه‌ی او با دنیا و هیجان او برای کشف و روبروشدن با ناشناخته ها، زمینه‌ی موثری برای تغییر درونی او در سفر به شرق بوده است.
بیان چند‌تکه از نوشته‌های او، شما را با الا مایر پیش از این سفر درونی آشنا می‌کند.
او در یکی از سفرنامه‌هایش می‌نویسد: یک کیسه خواب و یک آذوقه دو هفته‌ای روی پشتم گذاشته بودم و با خودم گفتم: «باید برویم و زیبایی‌های دنیا را ببینیم، در حالی که منتظرم بفهمیم چرا زندگی می‌کنم».
او در جای دیگری می‌گوید:
« من این مبارزه تن‌به‌تن با سختی‌ها را دوست دارم. هیچ چیز بهتر از این نیست که واقعیت را لمس کنید، تا بدانید دقیقاً چگونه همه‌چیز اتفاق می‌افتد. احساس می‌کردم تمام سیاره به من تعلق دارد؛ چرا آن را کشف نکنم؟»
“از کودکی، زمانی که بسیار خوشحال بودم، این سوال را از خودم می‌پرسیدم: واقعیت چیست؟ جوهر زندگی در لحظه حال؟ وقتی می‌خواهی در این موضوع عمیق شوی، باید بدانی کی هستی، همه چیز به من بستگی دارد و کل سوال حول این سوال می‌چرخد: من کی هستم؟»
الامایر در سال ۱۹۹۷ در سن ۹۴ سالگی این جهان را ترک کرد. زندگی او و دستاوردهایش را باید در داستان‌ها بازگو کرد.
شاید نگاه به چشمان بی‌نهایت شفاف او کافی باشد تا به ما بگوید جهان را با اشتیاق کشف کنیم؛ جهان بیرون و جهان درون را. ما می‌توانیم مانند الامایر، شاهد و راوی صادق جهان خود باشیم و تاریخ را برای آیندگان شفاف‌تر به نمایش بگذاریم.
گروه مهندسی زیما در این نوشته راوی زندگی زنی بوده که قدیمی‌ترین تصاویر رنگی از حرم امام رضا (ع) را از گذشته‌های دور برایمان به یادگار گذاشته است؛ به او و کار ارزشمندش ادای احترام می‌کنیم.
